LEKKO NA ŻOŁĄDKU

Najważniejszymi zadaniami układu pokarmowego człowieka jest trawienie i przyswajanie składników odżywczych, niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Na jakie choroby najczęściej narażony jest układ pokarmowy? Jakie obowiązują w nich zalecenia żywieniowe? Tego dowiecie się z dzisiejszego artykułu.

Budowa

Układ pokarmowy składa się z przewodu pokarmowego (jama ustna, gardło, przełyk, żołądek, jelito cienkie, jelit grube, odbyt) oraz gruczołów takich jak: ślinianki, trzustka i wątroba. W jamie ustnej odbywa się miażdżenie oraz wstępne trawienie pokarmu, z wykorzystaniem enzymów zawartych w ślinie. Nadtrawiona żywność trafia przez gardło i przełyk do żołądka. Tutaj odbywa się jej właściwe trawienie. Narząd ten, będący swego rodzaju workiem, ma możliwość rozciągania się, a jego ściany zbudowane są z mięśni gładkich. Ich kurczenie i rozkurczanie się powoduje przemieszczanie i mieszanie pożywienia z sokiem żołądkowym. Zmieniony w papkę pokarm przepuszczany jest do dwunastnicy, czyli pierwszego odcinka jelita cienkiego. Tutaj następuje jego wchłanianie. Niestrawione resztki pokarmu są usuwane z organizmu przez jelito grube i odbyt.

 

Wybrane choroby układu pokarmowego 

1.  Zapalenie jamy ustnej

Ta bolesna choroba utrudnia przyjmowanie pokarmów, zarówno płynnych jak i stałych. Może powstać wskutek zakażenia wirusowego, grzybiczego, bakteryjnego czy spożywania zimnych lub gorących napojów. Oprócz tego, że chory nie może jeść, występuje zaczerwienienie i obrzmienie błony śluzowej jamy ustnej oraz pieczenie w ustach.

 

2. Zapalenie przełyku

Podczas tej choroby pojawia się silny, piekący ból za mostkiem, a błona śluzowa przełyku jest przekrwiona i jaskrawoczerwona. Wywołują ją te same czynniki co przy zapaleniu jamy ustnej.

 

Zalecenia żywieniowe: 

w chorobach jamy ustnej stosuje się dietę, która oszczędzi i ochroni błonę śluzową pod względem mechanicznym, termicznym i chemicznym. Należy wykluczyć m.in. pokarmy kwaśne, słone, bardzo gorące lub odwrotnie- mocno schłodzone. Wartość energetyczna diety ustalana jest indywidualnie i zależy od konkretnego przypadku i masy ciała pacjenta. W codziennym jadłospisie ilość białka powinna zostać zwiększona do 100g. Zadbać należy także o odpowiednią podaż witamin z grupy B (zapobiegają stanom zapalnym błony śluzowej jamy ustnej oraz łuszczeniu i pękaniu warg), witaminy C (zwiększa odporność na zakażenia i przyspiesza gojenie ran) oraz składników mineralnych. Pokarmy powinny mieć konsystencję płynną lub papkowatą. 

 

3. Choroba refluksowa

Polega na cofaniu się treści pokarmowej z żołądka do przełyku. Głównymi objawami choroby refluksowej są zgaga (uczucie pieczenia za mostkiem), kwaśne odbijania, zrzucanie kwaśnej treści żołądkowej do przełyku, ból i pieczenie w nadbrzuszu, a czasem bolesne połykanie, nudności i wymioty. U części pacjentów występują także objawy poza przełykowe takie jak: zapalenie dziąseł, gardła czy krtani, chrypka, zmiana barwy głosu, napadowy kaszel nocny i ból w klatce piersiowej. W pierwszej fazie choroby stosuje się leczenie zachowawcze, które polega na zmianie stylu życia i zastosowaniu odpowiedniej diety eliminującej objawy. U wielu chorych niezbędne jednak staje się leczenie farmakologiczne. 

 

Zalecenia żywieniowe: 

Posiłki powinny być niewielkie objętościowo, przyjmowane o stałych porach bez pośpiechu i w spokojnej atmosferze. Ostatni powinien być spożyty najpóźniej 2-3 godziny przed snem. Produkty takie jak czekolada, kawa, mocna herbata, napar z mięty pieprzowej, alkohol obniżają napięcie w dolnym zwieraczu przełyku, natomiast tłuszcz, cebula, szalotki, por, czosnek  nasilają spontaniczną relaksację dolnego zwieracza przełyku. Receptory czuciowe w przełyku są pobudzane po zjedzeniu owoców cytrusowych, wypiciu soków z tych owoców, soku pomidorowego oraz po spożyciu ostrych przypraw.

Warto pamiętać, że reakcja na pokarmy jest kwestią osobniczą, dlatego też dobór produktów powinien być indywidualny dla każdego pacjenta. Posiłki należy podawać w temperaturze pokojowej, aby nie podrażniać przełyku. Ważna jest także metoda obróbki termicznej produktów, która wpływa na ich strawność. U osób, u których doszło do powikłań (np. zwężenie przełyku czy trudności w połykaniu) stosuje się dietę znacznie rozdrobnioną (papkowatą) bądź płynną albo płynną wzmocnioną, w zależności od stanu chorobowego. Po poszerzeniu przełyku można powrócić do ogólnych zaleceń.

 

4. Choroba wrzodowa żołądka

W tej chorobie błony śluzowej żołądka tworzą się ubytki, które w niektórych przypadkach mogą dotyczyć głębszych warstw – drążą do wątroby lub trzustki. Z badań wynika, że 75% wrzodów żołądka spowodowanych jest przez bakterię Helicobacter pylori. Długotrwałe napięcia nerwowe, palenie papierosów, nadużywanie alkoholu, nieregularne spożywanie posiłków i błędy dietetyczne również przyczyniają się do powstawania tej jednostki chorobowej. Głównym objawem choroby wrzodowej jest ból lub dyskomfort w nadbrzuszu, który pojawia się w 1 do 3 godzin po posiłkach. 

 

Zalecenia żywieniowe:

W chorobie wrzodowej żołądka zaleca się stosowanie pełnowartościowej diety, z ilością białka, tłuszczów, węglowodanów, witamin i składników mineralnych, zgodną z normami dla ludzi zdrowych. W jadłospisie nie powinno być produktów, które powodują wzdęcia, odbijanie, zgagę czy bóle brzucha. Pokarmy ciężkostrawne, długo zalegające w żołądku powinny być wyeliminowane z diety w okresie zaostrzenia choroby. Posiłki należy przyjmować co 3-4 godziny. Bardzo istotny jest też sposób jedzenia- wskazane jest konsumowanie w przyjemnej atmosferze, bez pośpiechu i zdenerwowania, o stałych porach. W chorobie wrzodowej stosuje się dietę łatwostrawną z ograniczeniem substancji pobudzających wydzielanie soku żołądkowego. 

 

5. Wrzodziejące zapalenie jelita grubego

WZJG to choroba, która daje bardzo niespecyficzne i trudne do zdiagnozowania objawy. Polega na zaczerwienieniu i rozpulchnieniu błony śluzowej jelita grubego, w której to występują krwawiące ubytki. Podwyższona temperatura ciała, brak łaknienia, niedokrwistość, śluzowate stolce i utrata wagi to łagodne objawy tego schorzenia, częściej jednak występują bardziej burzliwe, np. biegunki śluzowo-krwawe, które prowadzą w konsekwencji do dużej utraty płynów, elektrolitów czy bóle w jamie brzusznej z parciem na stolec.

 

Zalecenia żywieniowe:

WZJG charakteryzują okresy remisji i nawrotów. Zalecenia dietetyczne zależą więc od etapu choroby oraz jej przebiegu. 

Okres ostry: często stosowane jest leczenie żywieniowe drogą pozajelitową (dożylną). Dodatkowo doustnie podawane są zbilansowane bezresztkowe diety przemysłowe, które opierają się o wolne aminokwasy i krótkołańcuchowe peptydy lub hydrolizaty białek. 

Remisja: po ustąpieniu ostrych objawów na początku podaje się napar z rumianku, mięty, słabą herbatę, chudy rosół, marchewkę puree, a następnie zaleca się stopniowo rozszerzać dietę, włączając do niej sucharki, bułkę, ryż, mięso gotowane mielone, jaja na miękko czy ziemniaki puree.

Po ustąpieniu objawów wprowadza się dietę lekkostrawną, niskotłuszczową z ograniczeniem błonnika pokarmowego. Zwiększyć powinno się ilość białka i energii. Niezbędne jest także zadbanie o prawidłową ilość witamin i składników mineralnych. 

We wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego, warzywa i owoce podaje się gotowane, rozdrobnione lub w postaci soków. Zabronione jest spożywanie surowych owoców! Potrawy tłuste, ciężko strawne, wzdymające, ostro przyprawione, a także kawę, alkohol i mocną herbatę należy wykluczyć z diety. Mało objętościowe posiłki powinny być spożywane często (5-6 razy na dobę).

 

W leczeniu chorób układu pokarmowego ogromną rolę odgrywa prawidłowa dieta. W każdej jednostce chorobowej wyklucza się produkty, które powodują lub nasilają jej objawy. Z pacjentem należy przeprowadzić kompletny i dogłębny wywiad żywieniowy, aby dowiedzieć się, która żywność może mu szkodzić, a którą organizm toleruje. 

 

 

Źródło:

Ciborowska H., Rudnicka A.: „Dietetyka, żywienie zdrowego i chorego człowieka”

Włodarek D. i wsp.: „Dietoterapia”

foto: freepik.com