DIETA ŚRÓDZIEMNOMORSKA — PRZEGLĄD AKTUALNYCH DONIESIEŃ NAUKOWYCH NA TEMAT JEJ WPŁYWU NA ZDROWIE

U.S. News & World Report to amerykański magazyn informacyjny, który opublikował ranking 40 najlepszych diet na świecie. Zostały one sklasyfikowane przez panel uznanych w USA ekspertów w dziedzinie żywienia, psychologii żywności, otyłości, cukrzycy i chorób serca. Zdaniem fachowców dieta śródziemnomorska stanowi najkorzystniejszy model żywienia w odniesieniu do licznych parametrów zdrowotnych.

Czym jest dieta śródziemnomorska?

Dieta śródziemnomorska (DŚ) uznawana jest za jeden z najzdrowszych modeli żywienia na świecie. Nie bez powodu znalazła się ona również na światowej liście niematerialnego dziedzictwa ludzkości UNESCO. Oparta o zwyczaje żywieniowe mieszkańców basenu Morza Śródziemnego, DŚ bogata jest w wiele składników odżywczych, takich jak:

• niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe omega - 3: EPA i DHA,
• witaminy o działaniu antyoksydacyjnym,
• polifenole zawarte w oliwie z oliwek,
• bioaktywne substancje o działaniu ochronnym: glutation, likopen, selen i wiele innych.

Skład diety śródziemnomorskiej

Dietetyczną podstawę piramidy śródziemnomorskiego modelu żywienia stanowią warzywa i owoce, które powinny być spożywane w największej ilości w ciągu dnia z przewagą tych pierwszych. Duży nacisk kładzie się również na konsumpcję pełnoziarnistych produktów zbożowych, ryb, nasion roślin strączkowych, orzechów i nasion oraz oliwy z oliwek. Piramida uwzględnia także codzienną aktywność fizyczną oraz umiarkowane spożycie czerwonego wina.

Wpływ diety śródziemnomorskiej na zdrowie — przegląd aktualnych doniesień naukowych

Nie będzie zaskoczeniem fakt, że korzyści zdrowotne wynikające ze stosowania śródziemnomorskiego modelu żywienia zostały wielokrotnie potwierdzone w licznych badaniach klinicznych. Wykazano m.in. pozytywny wpływ DŚ na zmniejszenie ryzyka chorób sercowo — naczyniowych i zachorowalności na niektóre nowotwory, a także na poprawę wartości glikemii i wrażliwości insulinowej u osób chorujących na cukrzycę.

Warto zauważyć, że właściwości diety śródziemnomorskiej nadal stanowią przedmiot wielu badań, a przegląd dostępnych dotychczas informacji na temat jej działania na organizm jest na bieżąco aktualizowany.

Dieta śródziemnomorska a nieswoiste choroby zapalne jelit

Do nieswoistych chorób zapalnych jelit o podłożu autoimmunizacyjnym zaliczamy chorobę Leśniowskiego — Crohna (LC) oraz wrzodziejące zapalenie jelita grubego (WZJ). Wpływ na wystąpienie wspomnianych schorzeń przypisuje się kombinacji czynników środowiskowych, genetycznych i immunologicznych.

Co ciekawe, w badaniu przeprowadzonym w grupie osób chorujących na LC lub WZJ zaobserwowano korzyści zdrowotne wynikające z krótkoterminowego stosowania diety śródziemnomorskiej. Wpływała ona m.in. na zmniejszenie stopnia niedożywienia i stłuszczenia wątroby oraz markerów stanu zapalnego u chorych.

Dieta śródziemnomorska a rak piersi

American Cancer Society rekomenduje regularną aktywność fizyczną oraz kontrolę przyrostu masy ciała w profilaktyce raka piersi. Dieta śródziemnomorska nie tylko wspomaga utrzymanie prawidłowej masy ciała, ale jest również źródłem wielu związków o działaniu antyoksydacyjnym i przeciwzapalnym, które chronią przed zachorowaniem na nowotwór piersi u kobiet.
Szczególne znaczenie przypisuje się jednonienasyconym kwasom tłuszczowym, polifenolom, fitosterolom czy PUFA (EPA i DHA).

Nie powinniśmy jednak zapominać o podstawach piramidy śródziemnomorskiego modelu żywienia, która zakłada niskie spożycie czerwonego i przetworzonego mięsa (uznanego za czynnik potencjalnie rakotwórczy) oraz wysokie spożycie warzyw, owoców i nasion roślin strączkowych bogatych w błonnik.

Dieta śródziemnomorska a rak jelita grubego — znacznie zmian w mikrobiocie jelit

Stosowanie diety śródziemnomorskiej okazuje się nie być obojętne również dla naszych bakterii jelitowych. W licznych badań przeprowadzonych wśród osób stosujących DŚ zaobserwowano wzrost pożytecznych bakterii tworzących przeciwzapalne środowisko w jelitach oraz spadek ilości bakterii uznawanych za patogeny związane z większą zachorowalnością na raka jelita grubego.

Prawdopodobnej przyczyny takich zmian możemy doszukiwać się w samych założeniach diety śródziemnomorskiej, która obejmuje mniejsze spożycie cukrów prostych, przetworzonych produktów zwierzęcych oraz białka pochodzenia zwierzęcego. Już samo wprowadzenie wymienionych modyfikacji wpływa na rozwój korzystnej dla zdrowia mikrobioty jelit.

Dieta śródziemnomorska a śmiertelność wśród osób starszych

W tym miejscu warto przytoczyć wyniki okazałego badania kohortowego prowadzonego przez 20 lat wśród osób powyżej 65 - go roku życia.

Wieloletnia obserwacja wykazała związek pomiędzy stosowaniem diety śródziemnomorskiej przez osoby starsze a mniejszym ryzykiem zgonów z przyczyn ogólnych oraz sercowo — naczyniowych. Co ciekawe, nie wykazano takiej zależności w odniesieniu do zgonów związanych z chorobą nowotworową.

Podsumowanie 

Dieta śródziemnomorska opiera się na zasadach zdrowego żywienia i uwzględnia dobrze zbilansowane, urozmaicone posiłki. Nie bez powodu zatem znajduje się ona w czołówce najzdrowszych diet na świecie o udowodnionym, korzystnym działaniu na zdrowie. Śródziemnomorski model żywienia z powodzeniem można stosować w profilaktyce chorób sercowo — naczyniowych i cukrzycy. Aktualne doniesienia naukowe sugerują również jej pozytywny wpływ na prewencję raka piersi, jelita grubego oraz wiele innych parametrów zdrowotnych.









Źródła:

1. Colton R. i wsp.: Mediterranean Diet - www.statpearls.com
2. Chicco F. i wsp.: Multidimensional Impact of Mediterranean Diet on IBD Patients.Inflammatory Bowel Diseases. 2021.
3. Dilnaz F. i wsp.: Mediterranean Diet and Physical Activity: Two Imperative Components in Breast Cancer Prevention. Cureus. 2021.
4. Hidalgo-Liberona i wsp.: Adherence to the Mediterranean diet assessed by a novel dietary biomarker score and mortality in older adults: the InCHIANTI cohort study. BMC Medicine. 2021.
5. Illescas O. i wsp.: Mediterranean Diet to Prevent the Development of Colon Diseases: A Meta-Analysis of Gut Microbiota Studies. Nutrients. 2021.