POKONAĆ OTYŁOŚĆ OLBRZYMIĄ

Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) otyłość jest chorobą cywilizacyjną stanowiącą zagrożenie dla zdrowia i życia. Głównymi przyczynami jej występowania jest nadmierna podaż energii i brak aktywności fizycznej. Leczenie otyłości to przede wszystkim zmiana stylu życia, lecz w przypadku osób, których BMI wynosi ≥ 40 kg/m2 leczenie zachowawcze okazuje się bezskuteczne, a jedyną alternatywą staje się zabieg bariatryczny. Na czym dokładnie polega taka operacja? Jak należy odżywiać się po zabiegu? Na te i inne pytania znajdziecie odpowiedzi w dzisiejszym artykule. Zapraszamy do lektury.

Wskazania do zabiegu

Europejskie Towarzystwo Chirurgii Endoskopowej (European Association for Endoscopic Surgery – EAES) oraz American Gastroenterological Association (AGA) potwierdzają, że chirurgia bariatryczna jest obecnie najskuteczniejszym sposobem postępowania w zakresie trwałego zmniejszenia masy ciała, które przekracza średnio 15% początkowej wartości. Jednocześnie taki zabieg zmniejsza częstość występowania chorób współistniejących takich jak np. cukrzyca typu II oraz podwyższa jakości życia i długofalowo zmniejsza ogólną śmiertelność w przypadku otyłości olbrzymiej. W 2009 roku tylko w samych Stanach Zjednoczonych wykonano ponad 220 000 operacji bariatrycznych! 

Zabiegi rekomendowane są dla chorych z:

1. BMI > 40 kg/m2

2. BMI > 35 kg/m2, z jednoczesnym występowaniem u pacjenta co najmniej jednej choroby towarzyszącej (np. sercowo-naczyniowej czy bezdechu sennego)

Europejskie zalecenia podają, że górną granicą do zabiegu jest 60. rok życia. W praktyce ciężko jest ustalić precyzyjne granice wiekowe, ponieważ w dużym stopniu zależą one od stanu biologicznego pacjenta.

 

Przeciwwskazania do operacji:

-istotne obciążenia ze strony układu krążenia i oddechowego pacjenta,

-ryzyko przy znieczuleniu ogólnym,

-choroby nowotworowe,

-choroby zapalne jelit,

-zaburzenia psychiczne,

-nadużywanie alkoholu.

 

Rodzaje zabiegów bariatrycznych

Wyróżnia się trzy rodzaje zabiegów bariatrycznych:

1. Zabiegi restrykcyjne

Zmniejszają pojemność żołądka lub prowadzą do zwężenia drogi pasażu pokarmu do jelita, powodując tym samym ograniczenie ilości przyjmowanych pokarmów. 

Należą do nich:

-regulowana opaska żołądkowa (AGB, adjustable gastric banding), operacja polega na założeniu wokół dna żołądka opaski silikonowej o regulowanym stopniu wypełnienia,

-pionowa opaskowa plastyka żołądka (VGB, vertical banded gastroplasty), podczas zabiegu wykonuje się  niekompletny podział żołądka na dwie części, z wytworzeniem zbiornika górnego o objętość około 20 ml, oddzielonego od dolnego wąskim kanałem kalibrowanym do średnicy 12-15 mm i otoczonym opaską nieregulowaną zapobiegającą rozciąganiu światła kanału,

-rękawowa resekcja żołądka (SG, sleeve gastrectomy), polegającą na usunięciu 75% żołądka wraz z praktycznie całym dnem, które charakteryzuje się aktywną czynnością hormonalną.

 

2. Zabiegi wyłączające

Polegają na ograniczeniu powierzchni chłonnej przewodu pokarmowego, skróceniu czasu pasażu treści pokarmowej oraz jej kontaktu z enzymami trawiennymi, zmniejszając tym samym wchłanianie składników odżywczych dostarczających nadmierną ilość energii (węglowodanów i tłuszczów). Ich zaletą jest długotrwały efekt utraty wagi.

Należą do nich: 

-wyłączenie żółciowo-trzustkowe (BPD, bilio-pancreatic diversion),

-wyłączenie żółciowo-trzustkowe z przełączeniem do dwunastnicy (BPD-DS, Bilio-Pancreatic Divertion with Duodendal Swich).

 

3. Zabiegi skojarzone

Ograniczają ilość spożywanego pokarmu oraz redukują liczbę absorbowanych kalorii w wyniku dokonanej podczas operacji zmiany anatomicznej przewodu pokarmowego.

Wymienia się tu zespolenie omijające żołądkowo-jelitowe z pętlą Roux-en-Y (RYGB, Rouxen-Y Gastric Bypass). Operacja ta polega na zmniejszeniu objętości żołądka i wyłączeniu z pasażu całej dwunastnicy oraz początkowego odcinka jelita czczego. Operacje RYGB stanowią około 50% operacji bariatrycznych wykonywanych na świecie.

 

Operacja bariatryczna bez skalpela

Jest to mało popularna, aczkolwiek możliwa do wykonania, technika endoluminarna, która umożliwia operowanie żołądka bez konieczności otwierania powłok jamy brzusznej. W Polsce do tej pory wykonano tylko dwa takie zabiegi. W skrócie: przeprowadzając zmniejszenie żołądka tą pionerską metodą przede wszystkim nie odcina się jego części, a jedynie przeszywa. Gdyby okazało się, że został za bardzo zmniejszony, nić można usunąć bądź przeszyć w kolejnym miejscu. Technika endoluminarna jest mało inwazyjna dla organizmu pacjenta.

Należy pamiętać, że mimo redukcji pojemności żołądka lub obniżeniu wchłaniania składników odżywczych, zabiegi bariatryczne nie są prostym sposobem walki z otyłością. Pacjenci muszą zrozumieć, że potrzebna jest także zmiana stylu życia, a przede wszystkim przestrzeganie zaleceń dietetycznych oraz włączenie aktywności fizycznej. Dzięki temu ubytek masy ciała będzie długotrwały. 

 

Zasady żywienia po operacji

Celem leczenia dietetycznego po zabiegu jest zmniejszenie masy ciała, które osiąga się poprzez wytworzenie deficytu energetycznego z jednoczesnym dostarczeniem organizmowi wszystkich niezbędnych składników odżywczych w odpowiednich proporcjach i ilościach, które są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania. Niezależnie od zastosowanej metody chirurgicznego leczenia otyłości, modyfikacja sposobu żywienia polega m.in. na dostosowaniu odpowiedniej energetyczności, rodzaju, wielkości i konsystencji spożywanych przez pacjenta posiłków. Najbardziej restrykcyjne zalecenia dietetyczne obejmują okres 6-8 tygodni po operacji. Jest to czas, gdy przewód pokarmowy przystosowuje się do zmian anatomicznych.

 

Żywienie po zabiegu

1-2 dni po operacji:

-nawodnienie płynami obojętnymi, bez dodatku cukru, węglowodanów i kofeiny, należy unikać picia przez słomkę, aby zminimalizować ilość połykanego powietrza, stopniowo zwiększać objętość płynów do 1500 ml/dobę

3-7 dni po operacji:

-około 1500-1900 ml płynów w ciągu doby, należy dalej przyjmować bezkaloryczne napoje (przegotowana woda, niegazowana woda mineralna, słaba herbata bez cukru), lecz powinno się częściowo zastępować je takimi jak np.: odtłuszczone mleko, odtłuszczony jogurt naturalny czy mleko sojowe. Napoje te powinny stanowić nie więcej niż połowę całkowitej ilości wypijanych w ciągu doby płynów.

 

W zależności od stanu zdrowia i samopoczucia pacjenta, dietę płynną należy utrzymywać przez około 2 tygodnie. Kolejnym krokiem jest włączenie posiłków o konsystencji „papkowatej” np. ugotowane i zmielone jaja, ryby, chude mięso, drób, niskotłuszczowy serek wiejski. Pacjent może spożywać także zupy kremy z dowolnych warzyw, z dodatkiem zmiksowanego, gotowanego mięsa. Ważne, aby z dietą dostarczać minimum 60 g białka na dobę!

4–6 tygodni po zabiegu, do diety można wprowadzić miękkie, obrane lub konserwowe owoce. W ciągu dnia objętość spożytego zmielonego pokarmu nie powinna przekraczać 500 g, a jednorazowy posiłek powinien ważyć 100-150 g. 

6-8 tydzień po zabiegu to czas stopniowego przechodzenia z diety papkowatej w stałą. Między 7, a 8 tygodniem po operacji objętość posiłku wzrasta do pojemności jednej filiżanki. W codziennym jadłospisie należy uwzględnić chude mięso, drób, ryby, warzywa, produkty pełnoziarniste, a unikać owoców i warzyw z dużą zawartością błonnika pokarmowego. 

W pierwszych miesiącach po zabiegu pacjenci mogą źle tolerować niektóre produkty, np. czerwone mięso czy przetwory mleczne, dlatego dieta powinna być indywidualnie dostosowana do możliwości trawienia i wchłaniania każdego pacjenta. Należy pamiętać także o tym, że zabiegi bariatryczne (szczególnie wyłączające i mieszane) wiążą się ze znacznym ryzykiem wystąpienia niedoborów zarówno makro-, jak i mikroskładników pokarmowych.

 

Operacje bariatryczne uważane są za najskuteczniejszą metodę leczenia otyłości olbrzymiej. Jednak sam zabieg nie rozwiązuje wszystkich problemów chorego. Pacjent musi być świadomy jakie błędy żywieniowe dotychczas popełniał. Po operacji konieczna jest zmiana tych nieprawidłowych zachowań i przestrzeganie nowych zasad żywieniowych, dlatego chory powinien znaleźć się pod opieką dietetyka. Właśnie to zapewnia sukces leczenia.

 
Źródło:

Jastrzębska M., Ostrowska L.: Zalecenia dietetyczne po zabiegach bariatrycznych, Forum Zaburzeń Metabolicznych 2010, tom 1, nr 4, 201–209

Krotki M.: Rola dietetyka w opiece nad chorymi poddawanymi operacjom bariatrycznym, Postępy Nauk Medycznych, t. XXVIII, nr 9, 2015

Sierżantowicz R. i wsp.: Przygotowanie pacjentów z otyłością olbrzymią do leczenia bariatrycznego, Pielęgniarstwo Chirurgiczne i Angiologiczne 3/2012

Foto: Freepik.com