ZDROWIE DZIECKA W RĘKACH MATKI

Nieodpowiedni bilans energetyczny oraz ilość składników odżywczych w diecie przyszłej mamy mogą znacząco wpłynąć na rozwój płodu. Ta istotna zależność między odżywianiem się kobiet w ciąży, a jakością życia i zdrowia dziecka w przyszłości, nazywana jest „programowaniem żywieniowym”. Jakie zachowania żywieniowe matki mają wpływ na zdrowie dziecka? Tego i wiele więcej dowiecie się z dzisiejszego artykułu.

Czym jest programowanie żywieniowe?

Już w łonie matki „programowany jest” metabolizm, a także wszelkie procesy fizjologiczne dziecka. W okresie tym występuje różne tempo podziałów komórkowych oraz tzw. „okresy krytyczne”. Oznacza to, że podczas najbardziej intensywnego wzrostu niedobór czy nadmiar składników odżywczych w trwały sposób mogą „przeprogramować” metabolizm ustroju dziecka, skutkując tym samym ryzykiem występowania powikłań metabolicznych i chorób sercowo-naczyniowych w przyszłości. Dla przykładu „okresem krytycznym” dla rozwoju mózgu dziecka jest właśnie okres prenatalny, ale także poporodowy do 2 roku życia. 

Istnieją dowody potwierdzające, że skurczowe ciśnienie tętnicze dzieci urodzonych z niską masą ciała było nieco wyższe w wieku późniejszym, niż u osób urodzonych z prawidłową masą ciała. Dzieci, u których wystąpiło wewnątrzmaciczne zahamowanie wzrostu, częściej także cierpiały na chorobę wieńcowa czy cukrzycę insulinoniezależną. 

Teorię programowania płodowego popierają obserwacje osób, które zostały urodzone w okresie głodu w niektórych regionach Europy i Świata. Taki okres głodu dopadł Nigerię w latach 1968-1970. Kobiety będące wówczas w ciąży nie miały możliwości przyjmowania ilości pokarmu, która dostarczyłaby płodowi odpowiednią ilość energii i składników odżywczych. U dorosłych już Nigeryjczyków urodzonych w tych dwóch latach występowało nadciśnienie tętnicze, zaburzenia tolerancji glukozy oraz otyłość. 

Przytoczone wyżej przykłady potwierdzają jak ważne jest odpowiednie odżywianie kobiety ciężarnej. 

 

Niektóre czynniki wpływające na zdrowie dziecka.

1. Otyłość i niedożywienie matki

Niedożywienie matki, które objawia się niedowagą przed ciążą (BMI <18,5 kg/m2) oraz zbyt małym przyrostem masy ciała podczas ciąży powoduje, że zwiększa się ryzyko wewnątrzmacicznego zahamowania wzrostu płodu (IUGR z ang. Intrauterine Growth Restriction). Niedobór niektórych witamin czy minerałów (np. tiaminy bądź cynku) oraz zaburzenia równowagi hormonalnej wpływają na zwolnienie tempa wzrostu wewnątrzmacicznego. Przyczynia się to także do wystąpienia porodu przedwczesnego! 

Nadwaga i otyłość matki przed ciążą (BMI ≥25 kg/m2), nadmierny przyrost masy ciała podczas ciąży, jak i występująca cukrzyca ciążowa, także stanowią poważny czynnik, który zagraża prawidłowemu, optymalnemu rozwojowi płodu. Czynniki te związane są ze zwiększonym ryzykiem urodzenia dziecka z makrosomią (nadmierną masą płodu w stosunku do wieku ciąży). 

Przyrost masy ciała w ciąży dobrze jest kontrolować przynajmniej raz w miesiącu. 

 

Przyrost masy ciała w ciąży pojedynczej w zależności od wskaźnika BMI sprzed ciąży:

-niedowaga: BMI <18,5 – 12,5; przyrost masy ciała: 18 kg

-prawidłowa masa ciała: BMI 18,5 – 24,9; przyrost masy ciała: 11,5-16 kg

-nadwaga: BMI 25,0 – 29,9; przyrost masy ciała: 7-11,5 kg

-otyłość: BMI ≥ 30; przyrost masy ciała: 5-9 kg

 

2. Zaburzenia odżywiania. 

Zaburzenia odżywiania (m.in. anoreksja psychiczna, bulimia psychiczna, zespół objadania kompulsywnego) charakteryzują się nieodpowiednim nastawieniem pod względem spożywania pokarmu, tj. poważnymi restrykcjami dietetycznymi bądź niepohamowanym jedzeniem. Chorzy prowokują wymioty, stosują środki przeczyszczające bądź są nadmiernie aktywni fizycznie. Konsekwencją takich zachowań jest zaburzenie płodności, które wiąże się ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia poronienia, porodu przedwczesnego, małej masy urodzeniowej dziecka, wewnątrzmacicznego opóźniania wzrastania płodu czy zgonu wewnątrzmacicznego płodu.

 

3. Alkohol

Wszystkie wymienione wyżej konsekwencje mogą dotknąć także dzieci matek, które podczas ciąży spożywały alkohol. Charakterystycznymi cechami noworodków urodzonych z Płodowym Zespołem Alkoholowym (Fetal Alcohol Syndrome; FAS) jest dodatkowo dysmorfia twarzy (wąskie szpary powiekowe, cienka górna warga, wydłużona i spłaszczona środkowa część twarzy, krótki nos) czy objawy ze strony OUN (zaburzenia neurologiczne, opóźnienie rozwoju, zachowania dysfunkcjonalne, upośledzenie umysłowe, wady rozwojowe czaszki lub mózgu).

 

Dobrze zbilansowana dieta kobiety w ciąży może zmniejszyć ryzyko rozwoju wielu chorób, a także poprawić jakość życia dziecka. Należy pamiętać, że programowanie życia człowieka zaczyna się już w okresie płodowym. Kobiety, które planują ciążę bądź oczekują dziecka powinny być edukowane na temat wpływu prawidłowego i nieprawidłowego odżywiania matki na rozwijający się płód.

 

 

Źródło:

Pudło H., Respondek M.: „Programowanie żywieniowe - wpływ odżywiania kobiet w ciąży na zdrowie dziecka”, Journal of Education, Health and Sport, 2016

Szostak-Węgierek D., Szamotulska K.: „Żywienie matki w okresie ciąży, a ryzyko chorób układu sercowo-naczyniowego u potomstwa”, Ginekologia po dyplomie, 2011

foto: Freepik.com