DIETA W WALCE Z WRZODZIEJĄCYM ZAPALENIEM JELITA GRUBEGO

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego (colitis ulcerosa) zaliczane jest do nieswoistych chorób jelit. Najczęściej występuje w odbytnicy, ale może szerzyć się na dalsze odcinki. Przyczyny tej autoimmunologicznej choroby wciąż nie są znane, jednak uważa się, że rozwojowi sprzyjają predyspozycje genetyczne, infekcje jelit i niewłaściwy skład flory bakteryjnej, a nieprawidłowa dieta może pogarszać jej przebieg. Dolegliwość ta dotyka najczęściej osoby między 15. a 40. rokiem życia, natomiast specjaliści oceniają, że w Polsce zmaga się z nią 35-40 tysięcy osób. Jaką dietę stosować, aby złagodzić objawy choroby i wydłużyć okres między nawrotami?

Objawy choroby
Początkowo mogą mieć charakter łagodny, np.: podwyższona temperatura ciała, brak łaknienia lub utrata masy ciała. Bardzo często jednak obejmują:
- parcie na stolec,
- bóle i skurcze brzucha,
- biegunki z domieszką krwi i śluzu, prowadzące do utraty płynów, elektrolitów oraz białek i tłuszczu,
- krwawienie z odbytu,
- niedokrwistość.

Zalecenia żywieniowe
Chorobę tę charakteryzuje naprzemienne występowanie okresów wyciszenia (remisji) i zaostrzenia objawów. Zalecenia dietetyczne zależą zatem od przebiegu i etapu choroby. Dieta powinna być wysoce zindywidualizowana. Chorzy inaczej reagują na poszczególne produkty. Biegunki i krwawienia mogą prowadzić do odwodnienia, zaburzenia równowagi elektrolitowej i utraty składników odżywczych, dlatego tak ważne jest zapobieganie i wyrównywanie ich niedoborów. Konieczne może być także przyjmowanie suplementów, jeśli objawy choroby nie pozwalają na przestrzeganie zbilansowanej diety. Część źródeł podaje, aby pacjenci stosowali dietę ubogoresztkową, ponieważ występują wzdęcia i biegunki. Druga część natomiast rekomenduje sposób żywienia bogaty w błonnik, bo ten z kolei ma zdolność do wiązania toksycznych substancji. Jednak faktem jest, że włókno pokarmowe powinno być redukowane w okresie nawrotu lub wtedy, gdy występują patologiczne zmiany, np. przewężenia w świetle jelita.

Okres nawrotu
Sposób żywienia należy dostosować do stopnia ciężkości ponownych objawów choroby, pojawiających się po okresie poprawy. Często stosowana jest dieta płynna, a w niektórych przypadkach wprowadza się żywienie drogą pozajelitową. Wykorzystuje się także diety przemysłowe (elementarne, półelementarne), czyli specjalne preparaty żywieniowe podawane przez zgłębnik lub doustnie. Stosuje się je, aby zapobiec niedożywieniu u chorych. Po ustąpieniu objawów stopniowo włączane jest żywienie doustne.

Ustąpienie ostrych objawów
W tym momencie rozpoczyna się żywienie produktami naturalnymi, takimi jak: słaba herbata, napar z rumianku, mięty, słaby rosół, galaretka z soku z czarnych jagód bez cukru, marchewka puree. Następnie wprowadzane są: suchary, bułka, ryż, jaja na miękko, mięso gotowane mielone (cielęce, z drobiu, z chudych ryb), ziemniaki puree.


Okres remisji
Optymalna dieta w tym okresie powinna być: wysokoenergetyczna, bogatobiałkowa, lekkostrawna, z odpowiednią ilością witamin i składników mineralnych, bez produktów drażniących. Nie powinna istotnie odbiegać od zaleceń żywieniowych, które są zawarte w Piramidzie Zdrowego Żywienia i Aktywności Fizycznej. Ważna jest regularność przyjmowanych posiłków – należy spożywać mniejsze porcje, 5-6 razy dziennie. Jadłospis powinien składać się z nieprzetworzonej, naturalnej i świeżej żywności. Produkty o wysokiej zawartości cukru, soli, utwardzonych tłuszczów, aromatów, konserwantów i innych dodatków należy wyeliminować. Istotną kwestią jest także sposób przygotowywania potraw. Zalecane jest duszenie, pieczenie w folii lub pergaminie, gotowanie na parze oraz w wodzie. Unikać należy natomiast smażenia, wędzenia, peklowania. Każdy chory może inaczej reagować na poszczególne produkty, dlatego ważne jest prowadzenie dzienniczka żywieniowego, dzięki któremu w łatwy sposób można wyeliminować z diety pokarmy nasilające objawy nieswoistego zapalenia jelita grubego.

Produkty nasilające objawy
Dieta dla osób cierpiących na wrzodziejące zapalenia jelita grubego w okresie remisji powinna być ustalana indywidualnie, natomiast istnieją produkty, które mogą wywoływać i nasilać objawy u większości pacjentów. Niektóre z nich wymieniamy poniżej.
- Nabiał: spadek aktywności laktazy, który może być spowodowany stanem zapalnym w jelitach, często prowadzi do nietolerancji laktozy. Dolegliwość ta nasila wzmożone biegunki i bóle brzucha. Konieczne jest wówczas wprowadzenie diety eliminacyjnej.
- Gazowane napoje: zawierają dwutlenek węgla, często także cukier i kofeinę, które mogą podrażniać przewód pokarmowy.
- Alkohol: może stymulować jelita, wywołując biegunkę.
- Mocna kawa i herbata: kofeina, która znajduje się w kawie, herbacie, ale także np. w napojach energetycznych, jest środkiem pobudzającym i może przyspieszyć czas tranzytu pokarmu w okrężnicy, co prowadzi do częstszych wizyt w toalecie.
- Warzywa wzdymające: do produktów powodujących wzdęcia zalicza się m.in.: warzywa strączkowe, np. fasola, soczewica, soja oraz kapustę świeżą, kwaszoną, brukselkę, brokuły. Mogą powodować nasilone wypróżnianie i bóle brzucha.
- Produkty ostro przyprawione i smażone: powodują nadmierne powstawanie gazów.
- Tłuste mięsa: nadmiar tłuszczu może nie zostać odpowiednio wchłonięty podczas trawienia, co często skutkuje nasileniem objawów choroby.
- Cukier i słodycze: mogą nasilać objawy ze strony przewodu pokarmowego.

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego jest jednostką chorobową, której dokładne przyczyny powstawania nie są znane. Jedno jest pewne: przestrzeganie zaleceń lekarskich oraz dietetycznych ma zbawienny wpływ na utrzymanie remisji na dłuższy czas. Ponadto postępowanie dietetyczne ma na celu wyeliminowanie produktów, które nasilają objawy oraz uzupełnienie niedoborów w organizmie.

Źródło:
Ciborowska H., Rudnicka A.: Dietetyka: żywienie zdrowego i chorego człowieka, PZWL 2007
https://ncez.pl/