JAK JEŚĆ ZGODNIE Z MAPĄ ŻYWIENIOWĄ?

Czynnościowe schorzenia przewodu pokarmowego znacząco przyczyniają się do pogorszenia jakości życia osób dotkniętych tym problemem. Wiele badań naukowych wskazuje, że węglowodany określane jako FODMAP mogą wywoływać lub nasilać objawy np. w zespole jelita drażliwego czy w zaparciach czynnościowych. Które produkty obfitują w FODMAP i na czym polega dieta ograniczająca ich spożycie? Zapraszamy do lektury!

Dieta z ograniczeniem FODMAP
Została opracowana przez naukowców z Monash University, zajmujących się problematyką nietolerancji węglowodanów. Jej podstawą jest ograniczenie spożycia pokarmów, obfitujących w FODMAP. Zaleca się, aby dieta była prowadzona przez dietetyka, ponieważ tylko pod okiem
specjalisty pacjent nie jest narażony na niedobory w organizmie. Jej główne założenie to podział produktów spożywczych na dwie grupy:
1. Zawierające duże ilości FODMAP.
2. Ubogie w FODMAP.
Pacjenci, którzy mają objawy wskazujące na nietolerancję węglowodanów, muszą wyeliminować zatem produkty z grupy 1 i zastąpić je odpowiednikami z grupy 2. Przed wprowadzeniem takiej diety należy przeprowadzić testy oddechowe, wykrywające wodór w powietrzu wydechowym, którego obecności nie stwierdza się w fizjologicznych warunkach. Pojawia się natomiast, gdy w przewodzie pokarmowym dochodzi do wzmożonej fermentacji w wyniku zaburzeń trawienia i wchłaniania np. węglowodanów. Na podstawie zawartości wodoru w wydychanym powietrzu można zdiagnozować zatem nietolerancję laktozy, fruktozy i innych cukrów. Należy go także wykonać przy podejrzeniu SIBO (przerost bakteryjny jelita cienkiego) i IBS (zespół jelita drażliwego). Jeśli wynik na dany FODMAP jest ujemny, należy utrzymać go w diecie, aby uniknąć niepotrzebnych restrykcji.

Co to jest FODMAP?
FODMAP (ang. Fermentable Oligosaccharides, Disaccharides, Monosaccharides And Polyols)
to grupa krótkołańcuchowych, słabo wchłanianych i szybko fermentujących węglowodanów, do których zalicza się: oligosacharydy, disacharydy i monosacharydy (fruktany i galaktany, laktoza, fruktoza) oraz poliole (alkohole wielowodorotlenowe, np. sorbitol, mannitol). U pewnej części osób cukry te mogą wywoływać różne dolegliwości ze strony układu pokarmowego. Do tych najczęściej występujących zaliczyć można gazy, bolesność brzucha, nudności, zaburzenia czynności jelit.

Etapy diety
Dieta FODMAP dzieli się na 3 etapy:
1. Ograniczenie
Polega na całkowitym wyeliminowaniu wszelkich pokarmów o wysokiej zawartości FODMAP. Większość osób stosujących tę dietę myśli, że takie wykluczenie potrwa długi czas - nie ma nic bardziej mylnego! Dlaczego? Ponieważ etap ten powinien trwać tylko około 2-6 tygodni. Gdy objawy trawienne zostaną odpowiednio złagodzone, można przejść do kolejnego.
2. Ponowne wprowadzenie
W tej części ponownie systematycznie wprowadza się żywność o wysokiej zawartości FODMAP. Trwa 8-12 tygodni, a jej celem jest określenie, który pokarm wywołuje dolegliwości. Nowe produkty najlepiej jest włączać do codziennego menu co 3 dni i zapisywać wszelkie objawy.
3. Personalizacja diety
Ostatni krok to indywidualne wprowadzanie produktów do diety, które są ściśle uzależnione od
tolerancji przy ponownym ich dodawaniu w drugim etapie.

Zawartość FODMAP w produktach spożywczych
1. Owoce
Wysoka zawartość: jabłka, wiśnie, suszone owoce, mango, nektarynki, brzoskwinie, gruszki, śliwki, arbuz
Niska zawartość: banany, czarne jagody, winogrona, maliny, truskawki, kiwi, cytryny, mandarynki
2. Warzywa
Wysoka zawartość: karczochy, szparagi, kalafior, brukselka, kapusta, czosnek, por, cebula, zielony groszek, grzyby, buraki
Niska zawartość: bakłażan, fasolka szparagowa, papryka, marchewka, ogórek, sałata, ziemniak, pomidor, cukinia
3. Mleko i produkty mleczne
Wysoka zawartość: mleko krowie, twaróg, jogurt, mleko sojowe, lody
Niska zawartość: mozzarella, brie, camembert, feta, mleko migdałowe i przetwory mleczne bez laktozy
4. Pieczywo i produkty zbożowe
Wysoka zawartość: mąki, pieczywo, płatki śniadaniowe, makarony na bazie pszenicy, żyta, jęczmienia
Niska zawartość: mąka owsiana, kukurydziana, ryżowa, pieczywo bez pszenicy, żyta i jęczmienia, płatki kukurydziane, ryż, makaron kukurydziany i ryżowy
5. Orzechy i nasiona
Wysoka zawartość: nerkowce, pistacje
Niska zawartość: włoskie, ziemne, makadamia, pestki dyni
6. Inne
Wysoka zawartość: miód, syrop kukurydziany o wysokiej zawartości fruktozy
Niska zawartość: ciemna czekolada, syrop klonowy, syrop ryżowy, cukier stołowy

Skuteczność diety
Liczne badania potwierdzają skuteczność diety z ograniczeniem FODMAP u pacjentów cierpiących na zespół jelita drażliwego. W jednym z badań wykazano, że ponad 76% pacjentów zgłaszało poprawę stanu zdrowia po jej zastosowaniu, w porównaniu z 54% osobami, które przestrzegały zaleceń NICE (Narodowy Instytut Zdrowia i Doskonałości Klinicznej Wielkiej Brytanii, ang. National Institute for Health and Care Excellence). Dobre efekty leczenia zaobserwowano także u badanych z chorobą Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego i nieswoistym zapaleniem jelit.

Dieta z ograniczeniem FODMAP może skutecznie zmniejszyć dolegliwości ze strony układu pokarmowego. Należy jednak pamiętać, że dla zdrowych osób produkty z dużą ilością FODMAP są pożądanym składnikiem diety, dlatego ich eliminacja powinna być stosowana tylko wtedy, gdy jest to konieczne z medycznego punktu widzenia.



Źródło:
Jarocka-Cytra J i wsp. Standardy Medyczne, 015, T. 12, str. 89-94
https://www.monashfodmap.com/
foto: freepik.com