ŻYWIENIE OD NARODZIN DO PIERWSZYCH URODZIN

Właściwe żywienie we wczesnym okresie życia dziecka jest niezmiernie istotne, bo zapewnia prawidłowy rozwój organizmu. Wpływa również na długofalowe efekty zdrowotne, to znaczy programuje stan zdrowia na kolejne lata życia. Jak zatem żywić dziecko, aby zapewnić mu harmonijny rozwój, ochronę przed otyłością i chorobami cywilizacyjnymi w przyszłości?

Karmienie piersią
Przez pierwsze 6 miesięcy życia niemowlaka zalecane jest wyłączne karmienie piersią. Zapewnia to w pełni prawidłowy rozwój i zaspokaja zapotrzebowanie dziecka na wszystkie niezbędne składniki odżywcze. W tym czasie nie należy podawać innych płynów, takich jak woda, soki lub herbaty. W niektórych przepadkach, np. gdy dziecko ma duże zapotrzebowanie na żelazo, rozszerzanie diety można rozpocząć wcześniej niż po ukończeniu 6 miesiąca życia. Nie istnieje natomiast granica, która wskazuje kiedy matka powinna zakończyć karmienie piersią. Zalecane jest, aby po 12 m.ż. ten sposób żywienia był kontynuowany tak długo, jak będzie to potrzebne. W wyjątkowych sytuacjach kobieta powinna zrezygnować z karmienia piersią. Przeciwwskazaniami ze strony dziecka są klasyczna galaktozemia i wrodzony niedobór laktozy. Matka natomiast nie powinna karmić, gdy:
- choruje na czynną, nieleczoną gruźlicę,
- jest zakażona HIV lub HTLV-1 - i HTLV-2 (wirusy wywołujące białaczkę lub chłoniaka),
- występuje konieczność leczenia wybranymi lekami.

Żywienie mlekiem modyfikowanym
Jeśli nie ma możliwości karmienia piersią lub odciągniętym mlekiem z piersi matki, należy wprowadzić tzw. żywienie sztuczne. Na rynku dostępne są dwa rodzaje mleka modyfikowanego:
1. Mleko początkowe (dla niemowląt w pierwszych miesiącach życia, zaspokaja zapotrzebowanie na wszystkie składniki odżywcze).
2. Mleko następne (dla dzieci w drugim półroczu życia, gdy wprowadza się już pokarmy uzupełniające).
Produkty te wytwarza się z białek mleka krowiego. Swoim składem naśladują pokarm matki i pozwalają na prawidłowy rozwój dziecka.

Pokarmy uzupełniające
ESPGHAN (Europejskie Towarzystwo Gastroenterologii i Gastroenterologii Dziecięcej) oraz EFSA (Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności) zalecają wprowadzanie produktów uzupełniających po ukończeniu przez dziecko 17. tygodnia życia i nie później niż w 26. tygodniu życia. Z czego wynika konieczność wprowadzania produktów uzupełniających? Z rosnącego zapotrzebowania na pewne składniki odżywcze, którego samo mleko matki nie jest już w stanie pokryć. Są dodatkowym źródłem energii, białka, tłuszczów, węglowodanów, witamin, składników mineralnych oraz przygotowują dziecko do urozmaiconej diety w późniejszym okresie życia. Najważniejsze zasady to wprowadzanie pojedynczych produktów, zamiast kilku nowych jednocześnie (pomoże to wychwycić ewentualne nietolerancje pokarmowe), uważne obserwowanie reakcji dziecka i rozpoczęcie od małych ilości (3-4 łyżeczek).
Pamiętaj: To rodzic decyduje, kiedy i co zje dziecko, ale to dziecko decyduje, czy i ile zje.

Częstotliwość posiłków i wielkość porcji
WHO podaje, że dzieci, które są częściowo karmione piersią powinny przyjmować posiłki uzupełniające w następujących ilościach:
- 6-8 m.ż. 2-3 posiłki
- 9-12 m.ż. 3-4 posiłki i 1-2 przekąski (wygodne do chwytania, np. cząstki warzyw lub owoców).
Rodzic powinien zaakceptować fakt, że dziecko w ciągu dnia zje mniejszą ilość posiłków lub inną objętość niż ta rekomendowana zgodnie z zaleceniami, gdyż są to wartości uśrednione.
Częstym błędem żywieniowym popełnianym przez opiekunów jest przekarmianie niemowląt lub zmuszanie ich do jedzenia. Powoduje to obniżenie umiejętności samoregulacji, dziecko w późniejszym czasie może np. stracić kontrolę nad jedzeniem. Jak zatem rozpoznać, czy dziecko jest głodne? Należy obserwować u niego takie zachowania jak: płacz, niecierpliwe ruchy rąk i nóg, otwieranie ust i podążanie głową w stronę łyżki. Chęć do kontynuowania jedzenia jest wyrażana poprzez uśmiechanie się, gaworzenie oraz wskazywanie palcem na pokarm podczas karmienia. Zwolnienie tempa przyjmowania pokarmu, grymaszenie, wypluwanie, odpychanie ręką łyżeczki, zaciskanie ust sygnalizuje natomiast uczucie sytości.

Co podawać w pierwszej kolejności?
Obecnie nie ma ustalonej kolejności wprowadzania produktów uzupełniających. Bardzo ważne jest natomiast, aby pamiętać, że akceptacja smaku słodkiego rozwija się zdecydowanie szybciej, dlatego rozszerzanie diety należy zacząć od warzyw, a dopiero po około dwóch tygodniach można wprowadzać owoce. Nie należy profilaktycznie unikać produktów, które mogą wywołać alergie lub nietolerancje pokarmowe (np. gluten lub mleko). Rodzic nie powinien także szybko się zniechęcać! Nowy produkt warto podać nawet kilkanaście razy, przed podjęciem decyzji o pominięciu go w diecie niemowlaka.

Rodzaj i konsystencja posiłków
WHO zaleca następującą kolejność wprowadzania pokarmów o różnej konsystencji:
- 6-8 m.ż. produkty zbożowe w małych ilościach nie wcześniej niż w 5. m.ż., nie później niż w 6. m.ż. (na początku gęsta kasza, owsianka), dokładnie rozdrobnione produkty (np. gładkie puree), następnie rozdrobnione i nieprzyprawione, zdrowe produkty z rodzinnego stołu, sok 100%, przecierowy, bez dodatku cukru, do 150 ml na dobę (porcja liczona z ilością spożytych owoców).
- 9-11 m.ż. drobno posikane lub rozdrobnione pokarmy, dodatkowo miękkie produkty podawane do ręki. Uwaga! Pełne mleko krowie można podawać po 12. m.ż.


Chociaż myśl o rozszerzaniu diety dziecka może przyprawiać o ból głowy, zwłaszcza początkujących rodziców, to postępując zgodnie z powyższymi wytycznymi cały proces może okazać się przyjemny i bezproblemowy. Najważniejsze, aby we wszystkim zachować zdrowe podejście i pamiętać, że każdy niemowlak jest inny i może mieć inne preferencje smakowe.


foto: freepik.com