CHOROBA WRZODOWA ŻOŁĄDKA - PATOGENEZA, OBJAWY, SPOSOBY LECZENIA

W dobie pośpiechu i niezdrowego stylu życia obserwujemy znaczny wzrost zachorowań na choroby przewodu pokarmowego. Nie inaczej jest również w przypadku choroby wrzodowej żołądka, która nieleczona może prowadzić do wystąpienia poważnych powikłań zdrowotnych. Badania pokazują, że odpowiednio dobrana farmakoterapia w połączeniu z modyfikacją diety przynosi lepsze efekty w łagodzeniu objawów choroby.

Podstawy choroby wrzodowej żołądka 

Wrzody żołądka to jedno z najczęściej występujących schorzeń górnego odcinka przewodu pokarmowego. Cechuje się ono powstawaniem wrzodów trawiennych, czyli ubytków w błonie śluzowej i mięśniowej żołądka, dookoła których powstaje ognisko martwicze z towarzyszącym naciekiem zapalnym. 

O chorobie wrzodowej mówimy w przypadku występowania licznych uszkodzeń błony śluzowej, powodujących dolegliwości i powikłania. Nieleczone wrzody żołądka mogą doprowadzić do wystąpienia krwotoków lub perforacji (przedziurawienia, pęknięcia) narządu.

Objawy choroby wrzodowej żołądka

Najczęstszym i jednocześnie najbardziej charakterystycznym objawem choroby wrzodowej żołądka jest uporczywy ból w nadbrzuszu, pojawiający się tuż po posiłku lub w krótkim czasie po jego spożyciu.
Ból ten spowodowany jest drażniącym działaniem kwasu solnego na ubytki powstałe w błonie śluzowej żołądka.


Wśród innych objawów powiązanych z chorobą wrzodową żołądka możemy wymienić:

• zgagę,
• nudności,
• odbijanie,
• uczucie pieczenia w dołku podsercowym,
• wymioty kwaśną treścią,
• utrata apetytu,
• nieregularne wypróżnienia,
• niesmak w ustach,
• nadmierne wydzielanie śliny,
• czkawka.

Pacjenci cierpiący na chorobę wrzodową żołądka nierzadko ograniczają również przyjmowanie pokarmu, aby zmniejszyć występujące po posiłku dolegliwości bólowe.
Nie powinniśmy jednak zapominać, że nieprawidłowo zbilansowana dieta, o ograniczonej ilości kalorii, może przyczynić się nie tylko do utraty masy ciała osób chorych, ale również do wystąpienia niedoborów pokarmowych.

Objawy zaawansowanego stadium choroby obejmują: krwawe wymioty, niedokrwistość, oraz smoliste stolce. Niebezpiecznym symptomem jest również nagły, bardzo silny i nieustępujący ból brzucha, który może świadczyć o perforacji żołądka.

Przyczyny występowania choroby wrzodowej żołądka

Liczne badania naukowe sugerują potencjalny wpływ połączenia czynników genetycznych i środowiskowych na rozwój choroby wrzodowej żołądka


Zakażenie bakterią Helicobacter Pylori należy do najczęstszych przyczyn rozwoju opisywanego schorzenia.
Dzięki zdolności do neutralizacji kwasu solnego, bakteria jest w stanie przetrwać w niesprzyjających (rozwojowi innych drobnoustrojów) warunkach obecnych w żołądku.
Dodatkowo  Helicobacter produkuje toksyny uszkadzające komórki błony śluzowej żołądka, powodując przy tym rozwój stanu zapalnego.

Choroba wrzodowa żołądka może być także skutkiem nadmiernego spożycia niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ), stosowanych głównie w łagodzeniu dolegliwości bólowych. Do tej grupy farmaceutyków zaliczymy m.in.: ibuprofen, ketoprofen, diklofenak czy aspirynę.

Warto wspomnieć, że stosowanie używek, takich jak: palenie papierosów i spożycie alkoholu również negatywnie wpływa na stan błony śluzowej żołądka i może zwiększać ryzyko powstawania wrzodów trawiennych.

Leczenie

Podstawowym etapem na drodze do poprawy stanu zdrowia osób z chorobą wrzodową żołądka jest eradykacja (usunięcie) bakterii Helicobacter Pylori za pomocą specjalnie dobranej antybiotykoterapii, często w połączeniu z solami bizmutu.

Po zakończeniu kuracji wskazane jest również wykonanie testów diagnostycznych, potwierdzających skuteczność leczenia przeciwbakteryjnego. Najmniej inwazyjne badania obejmują testy oddechowe oraz testy na obecność antygenów bakterii w stolcu.

We wszystkich etapach leczenia uwzględnia się również stosowanie leków hamujących wydzielanie soku żołądkowego — tzw. inhibitorów pompy protonowej (IPP).

Zalecenia żywieniowe w chorobie wrzodowej żołądka

We wspomaganiu leczenia choroby wrzodowej żołądka nieoceniona okazuje się także modyfikacja sposobu żywienia, która może przyczynić się do poprawy jakości życia osób chorych.


Główne zalecenia dietetyczne stosowane u osób z chorobą wrzodową obejmują:

• Spożycie 5 - 6 mniejszych objętościowo posiłków w regularnych odstępach czasu (co 2 - 3 godziny).
• Wykluczenie z diety wszystkich produktów źle tolerowanych i wywołujących dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego np. potraw smażonych na głębokim tłuszczu, tłustych produktów (tłustych gatunków mięsa, wędlin, nabiału itp.) i nasion roślin strączkowych.
• Ograniczenie w diecie produktów bogatobłonnikowych o działaniu wzdymającym i drażniącym na błonę śluzową żołądka (m.in.: pełnoziarnistych produktów zbożowych oraz niektórych warzyw i owoców).
• Spożycie ostatniego posiłku 2 - 3 godziny przed snem, aby zapobiec występowaniu nocnych bólów brzucha.
• Spożycie posiłków o umiarkowanej temperaturze (nie za gorących i nie za zimnych).
• Dbanie o spokojną atmosferę spożycia posiłków (bez pośpiechu) i dokładnie przeżuwanie kęsów pokarmu.
• Unikanie dodatku ostrych przypraw, octu i nadmiernego dosalania potraw.
• Rezygnacja z picia kawy, alkoholu oraz palenia papierosów.
• Wykluczenie z diety napojów gazowanych i wysokokofeinowych.
• Unikanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ).

Korzystne okazuje się również kontrolowane zwiększenie ilości pełnowartościowego białka w diecie, które posiada właściwości neutralizujące kwas solny. Zaleca się także spożywanie warzyw i owoców w postaci przetartej, ugotowanej, bez skórki i pestek.

Należy podkreślić, że wykluczenie wybranych produktów z diety zależy od indywidualnej tolerancji i samopoczucia chorego. Dieta powinna być dostosowana do etapu choroby. W okresie zaostrzeń sposób żywienia chorego jest zazwyczaj bardziej restrykcyjny, natomiast w miarę poprawy samopoczucia ilość tolerowanych produktów może się znacząco zwiększyć.

Co równie istotne, długotrwałe stosowanie rygorystycznej diety może doprowadzić do licznych niedoborów składników odżywczych i osłabienia organizmu, spowodowanego postępującym niedożywieniem. Z tego powodu tak ważne jest stosowanie zaleceń lekarza i dietetyka podczas terapii żywieniowej choroby wrzodowej żołądka.

Podsumowanie

Mimo wielu potencjalnych przyczyn występowania choroby wrzodowej żołądka, ujawnia się ona najczęściej u osób zakażonych bakterią Helicobacter Pylori lub u pacjentów nadmiernie stosujących niesteroidowe leki przeciwzapalne. Liczne objawy ze strony przewodu pokarmowego skutecznie obniżają jakoś życia osób chorych. 

Nieleczona choroba może ponadto prowadzić do groźnych powikłań, takich jak: krwotoki czy perforacje przewodu pokarmowego.

Najbardziej skuteczna metoda leczenia choroby wrzodowej żołądka zakłada połączenie farmakoterapii z modyfikacją stylu życia. Umiejętne wprowadzenie zmian w dotychczasowej diecie, z uwzględnieniem stopnia zaawansowania choroby i indywidualnej tolerancji chorego, dodatkowo przyczynia się do poprawy skuteczności leczenia i samopoczucia pacjenta.














Źródła:
1. Kołodziej G. i wsp.: Profilaktyka i terapia żywieniowa w chorobie wrzodowej żołądka. Medycyna Rodzinna. 2018
2. Graham Y D.: History of Helicobacter pylori, duodenal ulcer, gastric ulcer and gastric cancer. World Journal of Gastroenetrology. 2014
3. Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej: Zalecenia w chorobie wrzodowej