OBESOGENY - CZY POWINNIŚMY SIĘ ICH OBAWIAĆ?

Problem rosnącej otyłości na świecie stanowi nie lada wyzwanie zarówno dla specjalistów od spraw żywienia, jak i naukowców. Niektórzy badacze sugerują, że nie tylko dieta i styl życia odpowiadają za przyrost masy ciała, ale również substancje chemiczne zawarte w popularnych produktach zwane obesogenami.

Dawniej uważano, że nadwaga i otyłość jest wynikiem spożywania zbyt dużej ilości kalorii, niż organizm potrzebuje do prawidłowego funkcjonowania. Każda nadwyżka przyjętej energii wraz z jedzeniem jest magazynowana w ciele w postaci tkanki tłuszczowej, prowadząc stopniowo do wzrostu masy ciała. W ostatnich latach zwrócono uwagę, że niektóre osoby pomimo stosowania diety ze zwiększoną aktywnością fizyczną, nadal nie tracą zbędnych kilogramów. Dzięki obserwacjom zidentyfikowano kilka substancji zmieniających mechanizmy odpowiedzialne za równowagę energetyczną i hormonalną w organizmie.

Czym są obesoegeny?

To obce związki chemiczne, które zakłócają homeostazę metabolizmu lipidów, prowadząc do nadwagi i otyłości. Niektóre obesogeny mogą pobudzać organizm do produkcji nowych komórek tłuszczowych, prowadząc do ich nagromadzenia, a w konsekwencji zwiększenia masy ciała.
Ze względu na to, że narządy dokrewne i hormony pomagają regulować metabolizm, obesogeny zaburzają również gospodarkę hormonalną
(EDC — substancje chemiczne zaburzające funkcje układu hormonalnego). Niestety, związki te znajdują się w produktach codziennego użytku, takich jak:

• plastik,
• kosmetyki,
• środki ochrony roślin,
• leki,
• żywność,
• papierosy.

Najczęstsze obesogeny i EDC:

1. Ftalany — grupa chemikaliów obecna w wielu produktach użytku codziennego. Używane do zwiększenia elastyczności i trwałości tworzyw sztucznych. Ftalany występują w:

• kurzu, 
• żywności i napojach, które miały z nimi kontakt,
• zabawkach, 
• plastikowych przedmiotach,
• produktach wykonanych z PCV,
• kosmetykach i środkach higieny osobistej,
• odzieży,
• materiałach budowlanych.

2. BPA — Bisfenol A — to syntetyczne związki używane do wyrobu plastiku poliwęglowego i żywic wykorzystywanych w produkcji puszek do napojów i żywności. BPA znajdziemy w:

• konserwach,
• napojach w puszkach,
• żywności w puszkach,
• plastikowych butelkach i produktach,
• płyty CD i DVD,
• elektronika.

3. Cyny organiczne — stosowane głównie jako farby przeciwporostowe i pestycydy. Jedną z nich jest tributylocyna (TBT), która jest składnikiem aktywnym farby przeciwgrzybiczej nakładanej na statki i łodzie. W rezultacie TBT przedostaje się do wód, zaburzając gospodarkę hormonalną u zwierząt żyjących w tym środowisku (ryby i owoce morza). 

4. Leki — najwięcej obesogenów wykryto w farmaceutykach stosowanych w leczeniu depresji, cukrzycy i terapii hormonalnej.

5. PFOA (kwas perfluorooktanowy) — środek chemiczny stosowany do produkcji odzieży wodoodpornej, naczyń z powłoką zapobiegającą przywieraniu oraz artykułów spożywczych do kuchenek mikrofalowych. 


Do innych należą: metale ciężkie, pestycydy, dioksyny, glutaminian sodu czy nikotyna.

Jak zminimalizować ekspozycję na obesogeny?

• Wybieranie pojemników ze stali nierdzewnej, aluminium lub szkła zamiast plastikowych (plastikowe pojemniki wyłącznie z etykietą bez BPA i bez ftalanów),
• wybieranie produktów bez powłok odpornych na ogień, olej, plamy, wodę,
• unikanie podgrzewania żywności w plastikowych pojemnikach,
• ograniczenie stosowania kosmetyków i produktów do higieny intymnej zawierających EDC,
• wybieranie żywności ekologicznej,
• unikanie żywności pakowanej,
• ograniczenie do minimum stosowania antybiotyków.

Niestety, nie jesteśmy w stanie całkowicie uniknąć zjawiska otyłości na świecie. Konsumpcjonizm, dodatki do żywności i szybki tryb życia są największymi sprzymierzeńcami nadmiaru kilogramów. 

Obesogeny i EDC mogą latami gromadzić się w tkankach i predysponować przyszłe pokolenia do wielu zaburzeń metabolicznych i hormonalnych. Ich obecność w przedmiotach codziennego użytku oraz w żywności stanowi poważne zagrożenie dla dalszego rozwoju świata i zdrowia człowieka. Mądre i proste wybory mogą zminimalizować narażenie na negatywne skutki niebezpiecznych związków chemicznych, które otaczają każdego z nas.