6 TWARZY WEGETARIANIZMU - POZNAJ JE WSZYSTKIE

Dieta wegetariańska wciąż zyskuje na popularności. Liczne badania naukowe wskazują na korzystny wpływ diety opartej na produktach pochodzenia roślinnego na obniżenie m.in. ryzyka chorób sercowo — naczyniowych. Co ciekawe, istnieje wiele odmian tej popularnej diety, a niektóre z nich zakładają wykluczenie z diety wielu wartościowych produktów spożywczych.

Wegetarianizm — z czym to się je?

W ogólnej definicji wegetarianizm to sposób żywienia wykluczający spożywanie każdego rodzaju mięsa, ryb i owoców morza, owadów, a także produktów pochodzących z uboju zwierząt, takich jak: tran, łój, smalec czy żelatyna.

Istnieje wiele przyczyn, którymi wegetarianie motywują swoje wybory żywieniowe. Głównym i często wymienianym powodem jest chęć ograniczenia cierpienia zwierząt, których hodowla na przemysłową skalę często odbywa się w niehumanitarnych warunkach.

Inną, nie mniej istotną kwestią, którą kierują się osoby rezygnujące z mięsa, jest ochrona środowiska. Szacuje się, że zmniejszenie masowej produkcji mięsa, może przyczynić się do obniżenia emisji gazów cieplarnianych odpowiedzialnych za ocieplenie klimatu.

Wśród pozostałych czynników, które warunkują decyzję wyboru diety wegetariańskiej, można wymienić również aspekty religijne, przyczyny zdrowotne czy chęć zmniejszenia głodu na świecie.

Pojęcie wegetarianizmu ewoluowało na przestrzeni lat, dlatego obecnie wyróżniamy więcej odmian tego popularnego sposobu żywienia.

Do podstawowych odmian wegetarianizm można zaliczyć:

laktowegetarianizm — dietę, która dopuszcza spożycie mleka i jego przetworów i wyklucza spożycie jaj;
owowegetarianizm — dietę, która dopuszcza spożycie jaj i wyklucza spożycie mleka i jego przetworów;
laktoowowegetarianizm — dietę, która dopuszcza spożycie zarówno jaj, miodu, jak i mleka i jego przetworów.

Dieta wegetariańska ma jednak wiele ,,twarzy‘’ i obejmuje także bardziej restrykcyjne sposoby żywienia, oparte na wykluczeniach licznych produktów spożywczych.

Najbardziej radykalne odmiany wegetarianizmu obejmują:

weganizm, czyli dietę całkowicie wykluczającą pokarmy pochodzenia zwierzęcego, w tym jaja, mleko i jego przetwory oraz miód;

frutarianizm, czyli sposób żywienia, który poza zasadami diety wegańskiej, zakłada wykluczenie z diety produktów powstałych w wyniku ,,śmierci’’ rośliny. Frutarianie spożywają zatem tylko te produkty, które w sposób naturalny spadły z drzewa lub krzaka. Nie stosują oni również obróbki termicznej potraw powyżej temperatury 40 stopni C.

witarianizm, czyli dietę powiązaną z frutarianizmem. Witarianie spożywają tylko produkty pochodzenia roślinnego w postaci surowej — bez wykorzystania jakiejkolwiek obróbki termicznej.

Wegański sposób żywienia staje coraz popularniejszy wśród osób zainteresowanych zdrowym stylem życia. Wciąż istnieją jednak wątpliwości dotyczące prozdrowotnego działania diety wegańskiej, szczególnie w odniesieniu do potencjalnych niedoborów białka, żelaza, jodu, wapnia i witaminy B12, wynikających z jej stosowania.

Źródła literaturowe sugerują, że weganie uwzględniają w swojej diecie wiele źródeł białka roślinnego, pochodzącego głównie z nasion roślin strączkowych. Wiadomo również, że białka te stanowią potencjalny czynnik chroniący przed zachorowaniem na raka żołądka, prostaty i jelita grubego.

W badaniach klinicznych udowodniono, że poziom witaminy B12 we krwi wegan, regularnie suplementujących tę witaminę w swojej diecie, był zbliżony do poziomu kobalaminy we krwi osób na diecie tradycyjnej. Można zatem uznać, że suplementacja diety wegańskiej witaminą B12 przynosi zadowalające efekty terapeutyczne.

Realny problem w praktyce diety wegańskiej stanowią natomiast niedobory jodu oraz wapnia. Niewystarczająca podaż pierwszego składnika nierzadko jest również przyczyną rozwoju niedoczynności tarczycy u wegan.

Witarianizm? Nie, dziękuję.

Zwolennicy witariańskiego sposobu żywienia kierują się przekonaniem, że wszelka obróbka termiczna czyni jedzenie niestrawnym, a wręcz toksycznym. W konsekwencji spożywają oni jedynie surowe produkty i potrawy, a ich dieta jest uboższa między innymi o nasiona roślin strączkowych, kasze, mąki, czy ziemniaki, które z wiadomych przyczyn nie mogą być spożywane bez wykorzystania obróbki termicznej.

Witarianie posługują się między innymi argumentem, że w przeszłości ludzie spożywali jedynie surowe jedzenie, dzięki czemu żyli dłużej i w dobrym zdrowiu. W świetle obecnej wiedzy możemy z pewnością ocenić, że już ok. 200 tysięcy lat temu ludzie posługiwali się ogniem, a co za tym idzie, poddawali obróbce termicznej znalezioną i upolowaną żywność, aby była smaczniejsza i bardziej strawna.
Nie mamy również pewności, czy człowiek pierwotny rzeczywiście był zdrowszy i żył dłużej dzięki spożywaniu produktów spożywczych w surowej formie.

Innym, równie często podawanym przez osoby na diecie witariańskiej uzasadnieniem jest fakt, jakoby obróbka termiczna pogarszała przyswajalność składników odżywczych z żywności. Częściowo jest to oczywiście prawdą, szczególnie w odniesieniu do produktów będących dobrym źródłem witaminy C. Nie możemy jednak zapominać, że dostępność licznych składników odżywczych paradoksalnie wzrasta właśnie dzięki wykorzystaniu różnych technik kulinarnych.

Diety pseudowegetariańskie

Niewiele osób wie, że diety pseudowegetariańskie nie należą do odmian wegetarianizmu, a są jedynie pewnego rodzaju ,,wariacją’’ tego sposobu żywienia. Nie wykluczają one w pełni mięsa, ryb i produktów pochodnych, dlatego nie wpisują się główne założenia diety wegetariańskiej.

O jakich dietach mowa?
Wśród diet pseudowegetariańskich możemy wymienić przede wszystkim:

pescowegetarianizm — inaczej ichtiwegetarianizm, czyli dietę dopuszczającą spożycie ryb;

pollowegetarianizm, czyli dietę dopuszczającą spożycie drobiu;

semiwegetariaznim — sposób żywienia dopuszczający spożycie niewielkiej ilości mięsa;

fleksitarianizm — coraz popularniejszy sposób żywienia oparty na zasadach diety wegetariańskiej, dopuszczający okazjonalne spożycie mięsa, ryb i owoców morza;
dietę makrobiotyczną — sposób żywienia oparty na spożywaniu niełuskanego ziarna (pszenicy, owsa, żyta, jęczmienia, ryżu, kukurydzy, gryki) oraz kaszy jaglanej, dopuszczający spożycie ryb i owoców morza.

Diety wegetariańskie pod lupą dietetyka

Wegetarianizm i jego podstawowe odmiany wydają się być dobrą alternatywą dla tradycyjnej diety, szczególnie jeśli wiążą się z aktywnością fizyczną i zainteresowaniem zdrowym stylem życia. Obecność w diecie jaj oraz mleka i jego przetworów dodatkowo wzbogaca dietę, opartą głównie na produktach roślinnych, w łatwiej przyswajalne białko oraz wapń.

Warto wspomnieć, że dieta oparta na wegetariańskim modelu żywienia może zmniejszyć ryzyko chorób sercowo — naczyniowych, cukrzycy oraz niektórych nowotworów.

Z kolei dieta wegańska wprowadzona z pomocą dietetyka również może być odpowiednio zbilansowana i bogata w większość składników odżywczych. Istnieje natomiast konieczność monitorowania m.in. poziomu witaminy B12, żelaza, wapnia oraz jodu w diecie wegan, ponieważ są oni szczególnie narażeni na niedobory tych składników odżywczych.

Podsumowanie

Wciąż wzrasta zainteresowanie sposobem żywienia opartym na ekologicznych produktach roślinnych. Na przestrzeni lat powstało kilka odmian diet wegetariańskich, których głównym założeniem jest rezygnacja z mięsa, ryb, owoców morza i produktów pochodnych.

Co równie istotne, istnieje wiele radykalnych sposób żywienia wywodzących się z diety wegetariańskiej m.in. frutarianizm i witarianizm, które mogą okazać się niedoborowe, a wręcz szkodliwe dla zdrowia.

Stosowanie diet pseudowegetariańskich wydaje się być dobrą alternatywą dla tradycyjnej diety bogatej w produkty pochodzenia zwierzęcego, które stanowią źródło nasyconych kwasów tłuszczowych i cholesterolu.

Dania wegetariańskie i wegańskie mogą być naprawdę łatwe w przygotowaniu i smaczne. W bazie programu DietetykPro znajdziecie wiele ciekawych inspiracji na potrawy dla wegan i wegetarian m.in.:

Źródła:
1. Śliwińska A. i wsp.: OCENA WIEDZY NA TEMAT DIET WEGETARIAŃSKICH
WŚRÓD POPULACJI TRÓJMIEJSKIEJ. ZESZYTY NAUKOWE AKADEMII MORSKIEJ W GDYNI. 2014
2. Lynch H. i wsp.: Plant-Based Diets: Considerations for Environmental Impact, Protein Quality, and Exercise Performance. Nutrients. 2018
3. Weikert C. i wsp.: Vitamin and Mineral Status in a Vegan Diet. DEUTSCHES ÄRZTEBLATT INTERNATIONAL. 2020
4. Sakkas H. i wsp.: Nutritional Status and the Influence of the Vegan Diet on the Gut Microbiota and Human Health. Medicina. 2020

Powrót do aktualności